Przypadająca na rok 2016 150. rocznica wydania pierwszego numeru „Przeglądu
Polskiego”, jednego z najważniejszych pism okresu zaborów, zainspirowało
nas, aby przypomnieć środowisko, które wokół niego się uformowało –
konserwatywnych Stańczyków, zaprezentować dyskusje polityczne i ideowe, w
których brało ono udział, przedstawić argumenty jego krytyków, wreszcie by
zastanowić się, jaką rolę we współczesnej debacie publicznej może odgrywać
jego dorobek.
Celem tego projektu jest zatem popularyzacja ważnego fragmentu dziedzictwa
myśli polskiej drugiej połowy XIX i początku XX wieku oraz przywrócenie mu
należnego miejsca w obecnym życiu intelektualnym.
„Przegląd Polski” był jednym z najważniejszych polskich pism
polityczno-ideowych. Jego znaczenie daleko wykracza poza dzieje tworzącego
go środowiska. Idee przedstawiane na jego łamach inspirowały bowiem wielu
autorów, którzy z czasem przyjmowali stańczykowski pogląd na polską
historię, politykę i kulturę – nierzadko go modyfikując i aktualizując.
Zarazem wywoływały one liczne polemiki, za których sprawą kształtowały się
idee nurtów politycznych i ideowych pozostających ze Stańczykami w ostrym
niekiedy sporze (demoliberałów (np. Tadeusz Romanowicz) czy narodowych
demokratów (np. Roman Dmowski), ale także przedstawicieli innych środowisk
konserwatywnych (np. Jerzy Moszyński i Zygmunt Golian). Mimo tak dużego
znaczenia dorobek twórców „Przeglądu Polskiego” jest coraz słabiej znany –
jeszcze w okresie PRL był ważnym punktem odniesienia dla środowisk
konserwatywnych czy szerzej prawicowych, ale w III RP nawiązuje się do niego
rzadko. 150. rocznica wydania pierwszego numeru pisma Stańczyków jest
znakomitą okazją, aby przywrócić mu – i tworzącemu je środowisku – należne
miejsce w polskim życiu intelektualnym i spopularyzować ważne debaty, które
na łamach „Przeglądu.” toczono.